استفاده از استارلینک در ایران ممنوع شد!

در تاریخ ۲ تیر ۱۴۰۴، مجلس شورای اسلامی ایران با تصویب طرحی تحت عنوان «تشدید مجازات جاسوسی و همکاری‌کنندگان با کشورهای متخاصم علیه امنیت و منافع ملی»، استفاده از ابزارهای الکترونیکی ارتباطی اینترنتی بدون مجوز، از جمله اینترنت ماهواره‌ای استارلینک، را ممنوع اعلام کرد.

این مصوبه که شامل ۹ ماده است، استفاده، حمل، خرید، فروش، وارد کردن یا در اختیار گذاشتن تجهیزات استارلینک را جرم‌انگاری کرده و مجازات‌هایی نظیر حبس تعزیری درجه ۶ (۶ ماه تا ۲ سال) و ضبط تجهیزات را برای متخلفان در نظر گرفته است. همچنین، در مواردی که بیش از ۱۰ دستگاه وارد شود یا استفاده از این ابزارها با قصد مقابله با نظام انجام گیرد، مجازات سنگین‌تر حبس تعزیری درجه ۴ (۵ تا ۱۰ سال) اعمال خواهد شد.

این قانون بخشی از سیاست‌های کلان ایران برای کنترل فضای مجازی و جلوگیری از دسترسی به اینترنت مستقل از زیرساخت‌های داخلی است. مقامات ایرانی، از جمله احسان کیانخواه، پژوهشگر فضای مجازی، استفاده از استارلینک را به دلیل عدم اخذ مجوزهای لازم و احتمال ایجاد شبکه‌های ارتباطی غیرقابل کنترل، تهدیدی برای امنیت ملی تلقی کرده‌اند.

به گفته کیانخواه، استارلینک می‌تواند با ایجاد شبکه‌های مش (Mesh Networks) که تنها با اتصال چند نقطه فعال می‌شوند، امکان ارتباطات مستقل را فراهم کند و قوانین سرزمینی ایران را دور بزند. این نگرانی‌ها در شرایطی مطرح شده که ایران پیش‌تر نیز در اتحادیه بین‌المللی مخابرات (ITU) از استارلینک به دلیل فعالیت بدون مجوز شکایت کرده و خواستار غیرفعال‌سازی دستگاه‌های فعال در خاک ایران شده است.

استارلینک، پروژه‌ای از شرکت اسپیس‌ایکس به مدیریت ایلان ماسک، با هدف ارائه اینترنت پرسرعت از طریق ماهواره‌های مستقر در مدار پایین زمین طراحی شده است. این فناوری به‌ویژه در مناطقی که زیرساخت‌های مخابراتی سنتی ضعیف هستند، کاربرد دارد.

با این حال، در ایران، ورود تجهیزات استارلینک به‌صورت قاچاق انجام می‌شود و گزارش‌ها حاکی از وجود بیش از ۳۰ هزار کاربر فعال این سرویس در کشور است. این موضوع نشان‌دهنده تقاضای بالای کاربران ایرانی برای دسترسی به اینترنت آزاد و بدون محدودیت است، به‌ویژه در شرایطی که فیلترینگ گسترده و کیفیت پایین اینترنت داخلی نارضایتی‌های زیادی را به دنبال داشته است.

از منظر حقوقی، برخی کارشناسان معتقدند که قانون ممنوعیت تجهیزات ماهواره‌ای مصوب سال ۱۳۷۳، که عمدتاً بر تجهیزات دریافت برنامه‌های تلویزیونی تمرکز دارد، نمی‌تواند به‌طور مستقیم شامل استارلینک شود. با این حال، قوانین مربوط به قاچاق کالا، از جمله ماده ۷۵۲ قانون مجازات اسلامی، خرید و فروش تجهیزات قاچاق را جرم‌انگاری کرده و مجازات‌هایی نظیر حبس یک تا سه سال و جریمه نقدی تا ۱۰۰ میلیون تومان را در بر می‌گیرد. این موضوع استفاده از استارلینک را در ایران با مخاطرات قانونی قابل‌توجهی مواجه کرده است.

ممنوعیت استارلینک واکنش‌های متفاوتی را در میان کاربران و کارشناسان برانگیخته است. برخی معتقدند که این قانون، مشابه ممنوعیت‌های گذشته مانند ویدئو و دیش‌های ماهواره‌ای، در نهایت نمی‌تواند جلوی پیشرفت فناوری و تقاضای عمومی را بگیرد. کاربران در شبکه‌های اجتماعی نیز با اشاره به تجربه تاریخی، استدلال می‌کنند که محدودیت‌ها تنها دسترسی را دشوارتر کرده و بازار سیاه را تقویت می‌کنند. از سوی دیگر، مقامات ایرانی بر لزوم اخذ مجوزهای قانونی توسط اپراتورهای خارجی تأکید دارند و معتقدند که فعالیت بدون مجوز استارلینک نقض حاکمیت ملی است.

این مصوبه در حالی اجرایی شده که استارلینک در بسیاری از کشورهای دیگر نیز با موانع قانونی مواجه است. کشورهایی مانند چین، روسیه و کره شمالی نیز استفاده از این سرویس را به دلایل مشابه ممنوع کرده‌اند. با این حال، پیشرفت فناوری استارلینک، از جمله امکان اتصال مستقیم گوشی‌های هوشمند به ماهواره‌ها در آینده نزدیک، می‌تواند چالش‌های جدیدی را برای سیاست‌گذاری در ایران ایجاد کند.

در نهایت، ممنوعیت استارلینک در ایران نشان‌دهنده تنش میان پیشرفت فناوری و تلاش برای حفظ کنترل بر فضای مجازی است. این موضوع نه‌تنها بر کاربران ایرانی، بلکه بر سیاست‌گذاری جهانی در حوزه اینترنت ماهواره‌ای تأثیر خواهد گذاشت. آینده این فناوری در ایران به نحوه تعامل دولت با شرکت‌های بین‌المللی و توانایی آن در ارائه اینترنت پایدار و باکیفیت بستگی دارد.